MULLIT — 1) silikatlar sinfiga mansub mineral. Kimyoviy tarkibi doim bir xil emas (ZA12O3 – 2SiO2). Romb singoniyali. Qattiqligi 6—7; zichligi 3,2 g/ sm3. Erish t-rasi 1810°. Sof Mullit rangsiz; temir va titan oksidi qoʻshilganlari pushti va koʻk rangda. Mullit A12O3 ning SiO2 bilan yagona birikmasidir; yukori t-para bardoshli. Tabiatda kam uchraydi. Tabiiy sharoitda yukori … Читать далее
MUHAMMAD MUROD SAMARQANDIY (16-a.) — musavvir, Samarqand miniatyura maktabinchng yirik vakili. Oʻziga xos uslubi, yuksak badiiy saviyadagi asarlari bilan Oʻrta Osiyoda miniatyura sanʼati rivojiga katta hissa qoʻshgan. Firdavsiyning «Shohnoma» (1556-y. da koʻchirilgan nusxasini bezagan 115 ta miniatyurasi OʻzFA SHIda), Saʼdiyning «Boʻston» (Dublindagi Chester Bitti kutubxonasida) asarlariga ishlagan miniatyuralari bizgacha yetib kelgan. Muhammad Murod Samarqandiy ijodida … Читать далее
MUHAMMAD, Muhammad ibn Abdulloh (570/571, Makka — 632, Madina) — islom dini va birinchi musulmonlar jamoasi asoschisi. Musulmonlar eʼtiqodiga koʻra, Allohning oxirgi paygʻambari va uning elchisi. Shu maʼnoda uni Rasululloh, Rasuli Akram deb atash odat tusiga kirgan. Baʼzi diniy manbalarda Muhammadning 99 nomi keltiriladi. Islom taʼlimotiga koʻra, Muhammad nomini aytgan yoki eshitgan kishi «sallalohu alayhi … Читать далее
MUZ — qattiq holatdagi suv. M. asli shaffof, rangsiz, faqat katta xajmdagisi moviyroq rangda. Qor va qirov ham aslida Muzdan iborat. Erish t-rasi — 0°. M. ning 0°dagi zichligi 0,9168 g/sm3, yaʼni suvnikidan kamroq, shuning uchun suvda choʻkmaydi. Muzning molekulyar tuzilishi boʻshliqlarni vujudga keltiradi va shu tufayli uning zichligi kam. 0° dagi Muzning erish issikligi … Читать далее
MUBOLAGʻA, giperbola — obrazli ifoda: adabiy asarda voqelikda mavjud va yoʻq, boʻlishi dargumon shaxs, jonli va jonsiz narsa, voqea, hodisalarning nisbiylik mezonlari asosida kattalashtirib, burttirib, lofqofli aks ettirilishi. Mubolagʻa li aksning bosh alomatlari hayotiylikdan chekinish, favquloddaviylik, gʻayritabiiylikdir. Mubolagʻa li inʼikoslar oʻxshatish, istiora, sifatlash, jonlantirish, taʼriz, tazod va b. badiiylik vositalarining muayyan darajadagi xizmatlari tufayli yaratiladi. … Читать далее
MOLIBDEN (yun. molibdos — qoʻrgʻoshin; lot. Molybdaenum) , Mo — Mendeleyev davriy sistemasining VI guruh elementi. Tartib rakami 42, at. m. 95,94. M. ni 1778-y. molibdat kislotasi va uning tuzlari sifatida K. Sheyele ochgan, 1790-y. P. Gyelm ajratib olgan metall holdagi Molibden namunasi tarkibida uglerod va Molibden karbidi boʻlgan. Metall holdagi sof Molibdenni 1817-y. Y. … Читать далее
PIROMORFIT (yun. rug — olov va morhe — shakl) — fosfatlar sinfiga mansub mineral. Kimyoviy tarkibi R5[RO4]3S1. Tarkibida RYO – 82,0%, R2O5-15,4%, S1-2,6%, baʼzan qoʻshimchalardan fosforning izomorf oʻrnini bosuvchi As boʻladi. Geksagonal sin-goniyada prizma yoki bochkasimon shaklda kristallanadi. Kam hollarda donador, tolasimon va oqiq agregatlar. Yaltiroqligi shishasimon. Qattikligi 3,5—4, zichligi 6700—7100 kg/m3. Rangi yashil, baʼzan … Читать далее
MIKROELEMENTLAR — organizm, oʻgʻit, rudalarda kam mikdorda (odatda, Eng muhim mikroelementlarning asosiy fiziologik va gigiyenik xususnyatlariga taʼsir etadi, immunitet reaksiyalari, qon hosil qilish va toʻqimaning nafas olishida qatnashadi, hayvonlarda yetishmasa ozadi, boʻyi oʻsmaydi, skeleti rivojlanmaydi. Boʻy oʻsishi va organizm rivojlanishiga yordam beradi, qon hosil qilish, immun reaksiyalar va toʻqimaning nafas olishida qatnashadi. Fermentlar tarkibiga kiradi, … Читать далее
METROPOLITEN, metro (yun. metropolis — bosh shahar, markaz) — koʻp sonli yoʻlovchilarni tashishga moʻljallangan relsli tezyurar elektr transport turi. Ishonchli xavfeizlik tizimlari bilan jihozlanadi. Metropoliten yoʻllari yer ustida, yer yuzasida va yer ostida joylashishi mumkin. Metropoliten yoʻllari shaharning rivojlanish rejalarini, yoʻlovchilar oqimlarini, turar joy massivlari, i. ch., savdo va dam olish markazlarining joylashuvini, shuningdek, shahar … Читать далее
MELIORATSIYA (lot. melioraio — yaxshilash) , qishloq xoʻjaligi melioratsiyasi — yerlarning unumdorligini tubdan yaxshilashga qaratilgan tashkiliyxoʻjalik, muhandislik va agrotexnik tadbirlar turkumi. Melioratsiya tabiiy sharoitlar (tuproq, gidrologik, iqlimiy va b.) majmuini kerakli yoʻnalishda oʻzgartirish; tuproqda ekinlarni yetishtirish uchun qulay boʻlgan suvhavo, harorat va oziq rejimini, atmosferaning yer yuzasiga yaqin qatlamida havoning harorati va harakatini oʻzgartirish imkoniyatini … Читать далее