MUHANDIS (arab) , injener — texnikaning muayyan bir sohasiga ixtisoslashgan mutaxassis; texnika sohalaridan biri boʻyicha oliy maʼlumotli kasb egasi. Ilgari Sharqda binokor, yer oʻlchovchi, bino va inshootlarni loyihalovchi, handasa (geometriya) bilan shugʻullanuvchi kishilar Muhandis deb atalgan. Bagʻdod, Damashq, Buxoro, Xiva, Samarqand, Toshkent, Qoʻqon va b. sha-xarlarda hozirgacha saqlanib qolgan qad. bino va inshootlar qurilishida foydalanilgan … Читать далее
MUHAMMAD TEMUR SULTON (? – 1521, Samarqand) — shayboniylarpan. Shayboniyxonnnj oʻgʻli. Shayboniylar Movarounnahrni egallaganlarida Muhammad Temur Sultonga poytaxt Samarqand va uning viloyati berilgan (1501), uning oʻgʻli Poʻlod sultonga Xorazm tekkan. Balx (15O5)ni egallagan. 1505—07 y. larda M. T. s. Ubaydulla sulton bilan birga te-muriylardan Faridun Husayn mirzo va uning ukasi Ibn Husayn mirzoni Raboti Dudar … Читать далее
MODUL (lot. modulus — meʼyor, oʻlchov) — 1) meʼmorlik va qurilishda — majmualar, insho-otlar va ularning kismlari oʻlchamlarini ifodalash uchun qabul qilingan asbob, oʻlchov. M. ni qoʻllash natijasida bino, inshoot yoki uning qismlari oʻlchamlaridagi takrorlanuvchan (karrali) nisbatlari beriladi, qismlar uygʻunlashadi, qismlarning mutanosibligi taʼminlanadi hamda qurilish ishlari osonlashadi. Modul sifatida uzunlik oʻlchovi (fut,metr), bino elementlaridan birining … Читать далее
MOMIQ PAXTA — xar xil yoʻnalishda tartibsiz ravishda kuchsizgina birikkan kalta tolalardan iborat mayin paxta. Asosan, tolasi ajratib olingan chigitlar sirtida qoladigan kalta tola (lint) dan tayyorlanadi. Momiq paxta tayyorlash uchun xom ashyo (kalta tolalar) xar xil aralashmalardan tozalanadi va titishsavash agregatida titilib va savalab mayinʻ massaga aylantiriladi. Maxsus ishlov berilib (kimyoviy moddalar bilan kaynatilib) … Читать далее
MILUOKI — AQSHning shim. qismidagi shahar. Viskonsin shtatida. Axoliyey 596,9 ming kishi (2000). Miluoki daryosi Michigan koʻliga quyiladigan yerdagi port. Transport yoʻllari tuguni. Mashinasozlik va metallsozlik sanoatining yirik markazi. Stanoklar, presslash va sanoat jihozlari, elektromotorlar, q. x. va yoʻl qurilish mashinalari, konchilik jihozlari ishlab chiqariladi. Avtomobilsozlik, priborsozlik, harbiy sanoat, qora va rangli metallurgiya korxonalari bor. … Читать далее
MONSONIT (Italiyadagi Monsoni togʻi nomidan) — kristalli magmatik togʻ jinsi; taxm. teng mikdordagi kaliynatriyli dala shpati (ortoklaz va Labrador) va temirli magnezial minerallardan tuzilgan. Monsonitning nordonroq xillarida ozroq miqdorda kvars boʻladi. Tarkibidagi minerallarning nisbatiga koʻra, Monsonit li jinslar gabbro va siyenit oraligʻida boʻladi. Teksturasi, asosan, massivli. Rangi kulrang, kulrang-pushti. Qoramtir mineral boʻyicha avgitli, biotitli va … Читать далее
MONROVIYA — Liberiya poytaxti (1847-y. dan). Montserrado grafligining maʼmuriy markazi. Sent-Pol daryosining Atlantika okeaniga quyilish yerida joylashgan. Aholisi 450 ming kishidan ziyod. Iklimi subekvatorial, yanv. ning oʻrtacha t-rasi 28°, iyulniki 25°. Yiliga 4800 mm dan ortiq yogʻin yogʻadi. Monroviya — yirik port (yillik yuk ortib-tushirish 12 mln. t). T. y. va avtomobil yoʻllari tuguni. Chetga … Читать далее
MUHANDISLIK GEOLOGIYASI XARITASI — qurilish moʻljallangan yer maydoniga tegishli xar xil muxandislik-geologik omillar (tektonik, geomorfologik, gidrogeologik, gidrologik, geologik va muhandislik-geologik jarayonlarning tarkalish darajasi va b.) aks ettirilgan xarita. M. g. x. da togʻ jinslarining tarkibi, fizik-mexanik xossalari eʼtiborga olinadi. Xaritalar mazmuniga qarab bir necha guruhga — muhandislikgeologik sharoitlar (yer usti inshootlari qurilishi moʻljallangan hududlar uchun … Читать далее
MIRZAOBOD TUMANI — Sirdaryo viloyatidagi tuman. 1988-y. 2 sent. da tashkil etilgan. Dastlab Komsomol, 1992-y. 22 okt. dan Mirzaobod deb nomlangan. Viloyatning Sirdaryo, Guliston, Sayxunobod, Boyovut, Mehnat-obod, Sharof Rashidov va Oqoltin tumanlari hamda bir qismi Qozogʻiston bilan chegaradosh. Mayd. 0,44 ming km2. Aholisi 41,5 ming kishi (2000). Mirzaobod tumanida 7 qishloq fuqarolari yigʻini (Birlashgan, Mehnatobod, … Читать далее
MINGOʻRIK, Mingoʻriktepa — qad. shahar xarobasi (1 —13-a. lar). Mahalliy aholi oʻrtasida Afrosiyob tepaligi nomi b-n ham mashhur boʻlgan. Minoraqasr (toʻrtburchak arkka yondoshgan) va shahristonning tepalikka aylangan hududidan iborat. Toshkent t. y. vokzali yaqinida, Salor kanali sohilida joylashgan; shahar xarobasi oʻrnida 19-a. da katta oʻrikzor boʻlganligi uchun shunday atalgan. Hoz. shahar qurilishi munosabati bilan yodgorlikning … Читать далее